Sporym wydarzeniem w dopiero co zakończonej aukcji w wiedeńskim Dorotheum malarstwa XIX wieku była licytacja szkicu do Hołdu Pruskiego Jana Matejki. Dom aukcyjny zastrzegł sobie jedynie atrybucję tego płótna, lecz nie powstrzymało to licytujacych wiedzących lepiej od ekspertów Dorotheum. Obraz jako atrybucja był wyceniony na 8,000 – 12,000 euro a jako praca Jana Matejki został sprzedany za 230,000 euro. Ponad 20 x przebicie.
Lot 575. Attributed to Jan Matejko (1838–1893). Prussian Homage (Hold Pruski), oil study, oil on canvas, 35.5 x 74 cm, unframed. Provenance: European Private Collection. Compare: Ewa Micke-Broniarek, Matejce w holdzie … W stulecie smierci artysty, Katalog wystawy, Muzeum Narodowe w Warszawie, 1993, p. 156, cat no. 69, pl. XVII.
The present lot is most likely a study for the large-format painting “Prussian Homage” and can be attributed to Jan Matejko. The monumental work (388 x 758 cm) in the collection of the National Museum in Krakow, was painted between 1879-1882. It depicts Albrecht of Prussia paying feudal homage and swearing allegiance to Sigismund I in the market square of Krakow in 1525, one of the most important events in German-Polish history. The composition of the executed painting is already indicated in the present study, although the number depicted characters in the finished work has increased. In the center, with typical facial features, we see the Polish King Sigismund I enthroned before Duke Albrecht of Hohenzollern, who has just taken the oath of allegiance. They are surrounded by numerous people who witness the scene, including Stańczyk, the king’s court jester, seated at the king’s feet in the right foreground. A popular figure that Matejko repeatedly depicted in his paintings or incorporated into large historical compositions. Thus, already in the study he places the court jester leaning on his stick, gesticulating heavily. The entire scene is festively designed, and the celebratory optimistic color scheme is already identifiable in the study.
Estimate 8,000 – 12,000 euro. Dorotheum. 05/02/23. Sold 230,000 euro.
Polish Art Corner 
Dzień dobry! Na Wawelu pokazywany jest inny szkic do Hołdu Pruskiego Matejki, jak mnienam z lepszą proweniencją. Czy możliwe jest, aby Matejko stworzył dwa szkice?
Do tak ważnego dzieła malowanego przez 3 lata, przekraczającego powierzchnią 30m2 Matejko przygotowywał się niejednym szkicem i od wielu lat – znanych jest kilka w ołówku , należą do Domu Matejki – w tym szkic z odwróconymi stronami – Zygmunt Stary po lewej, Albrecht po prawej. Istnieją też olejne studia postaci. Na każdym szkicu coś nowego, Matejko szukał finalnej kompozycji. Ciekawa różnica między szkicem wiedeńskim a wystawianym obecnie na Wawelu – wiedeński jest bogatszy o Stańczyka – autoportret Matejki, tę właśnie obecność na obrazie kolekcjonerzy w kuluarach oceniali jako mocno dodającą wartości pracy. Brzydko mówić o pieniądzach, ale wiadomo że unikatowość pracy przekłada się na wartość, a który kolekcjoner nie marzyłby o posiadaniu patrzącego na właściciela w domowym zaciszu Stańczyka-Matejki i na pytanie znajomych czy wybierze się z nimi do Muzeum zobaczyć Stańczyka Matejki odpowie razem z małżonką “dziękujemy ale my już to mamy” 😉
Wawelski szkic powstał w 1874r. Nie dziwi więc fakt, że pełne dzieło malowane pięć lat później finalnie zostało trochę zmienione. Byłoby wybitnie edukacyjne gdyby te dwa obrazy pokazujące jak mocno ewoluowały prace Matejki przed ostateczną wersją spotkały się choć na moment w przestrzeni muzealnej
Gwoli sprostowania, Matejko 20 grudnia 1879 roku naciągnął płótno na obraz Hołd Pruski, a w wigilię 24 grudnia 1879 r zaczął szkicować całą kompozycję. 4 Stycznia 1880 roku przystąpił do malowania, a obraz został ukończony 19 kwietnia 1882 to jest niecałe dwa lata, a dokładnie rok i cztery miesiące. Trzy lata to malował Bitwę pod Grunwaldem. Pozdrawiam.
Na stronie Dorotheum była informacja, iż szkic ten jest przypisywany Matejce. Podobnie sygnowaną pracę Siemiradzkiego oznaczono jako pochodzącą z warsztatu artysty. Czy uważacie Państwo, iż autorstwo tych prac można przypisać bezsprzecznie wspomnianym artystom?
Na zachodnich aukcjach częstą praktyką jest, że dzieło sygnowane monogramem w katalogu dostaje opis “przypisywany”. Wynika to z faktu, że zdarzały się pomyłki wynikające z używania podobnych monogramów przez różnych artystów na zbliżonych stylem obrazach (dla przykładu monogramistów JM jest w słownikach ponad setka)
Dla polskich kolekcjonerów tego dylematu nie ma – obraz wpisuje się pomiędzy pozostałe znane szkice, jest malowany spontanicznie, szybko, z wizją i widać matejkowski talent – jego tam wiele Jego śladów.